آذربایجان جنوبی منطقه ای بوسعت  107.000 km2  است که در شمالغربی ایران واقع گردیده و اکثریت جمعیت آنرا ترکهای آذربایجانی تشکیل میدهند. این منطقه از شرق به دریای خزر ، از غرب به ترکیه و از شمال نیز با جمهوری آذربایجان و قفقاز محدود میباشد.

آذربایجان جنوبی سرزمینی نیمه کوهستانی بوده و بهمین دلیل رودخانه ها و آبهای جاری بسیاری آنرا غنی ساخته اند.در میان کوههای مهم آذربایجان جنوبی میتوان سهند،سبلان،هرکان داغ، بزقوش، پکچین، قافلانکوه، سیندان،چرکین و دمیرلی را نام برد. مرتفع ترین کوه آذربایجان جنوبی  با ارتفاع 4811 متر سبلان نام دارد. آذربایجان جنوبی از لحاظ منابع آبی زیرزمینی نیز سرزمینی بسیار غنی بوده و بدلیل کوههای سربفلک کشیده اش پتانسیل باران گیری خوبی را شکل میبخشد.این سرزمین زیبا تحت تاثیر هوا و رطوبت دریای خزر،دریای سیاه و ومدیترانه  بارشی مداوم داشته و منابع آبی آن تمامی ندارد .از طرف دیگر بدلیل ارتفاع بالا از سطح دریا ،میانگین دمای سالانه در منطقه پائین بوده و بهمین دلیل نیز محصولات زراعی در آن دیرتر بعمل میآیند.در  سرزمین آذربایجان جنوبی تنوع محصولات کشاورزی محدود میباشد .با انجام اصلاحات ارضی در رژیم پهلوی و بعد از انقلاب اسلامی  ایران زمینهای زیر کشت کاهش و جمعیت سیری رو به افزایش داشته و بدین ترتیب قابلیت زراعی آذربایجان جنوبی نیز افت نمود. بدلیل عدم توسعه صنعتی علی الخصوص در استانهای آذربایجانغربی،اردبیل و همدان خلق بیشتر به زراعت مشغول بوده و بهمین دلیل بیشتر جمعیت زارع ایران در این منطقه زندگی میکنند. رودخانه هائی که بیشترین پتانسیل هیدروالکترک دارند نیز در آذربایجان جنوبی جریان مییابند. عموما اولین فعالیت اقتصادی را کشاورزی و دامداری تشکیل میدهد.

اقلیم

آذربایجان جنوبی دارای سه اقلیم مختلف میباشد:

الف) آب و هوای سرد که مخصوصا مناطق مرتفع را تحت تاثیر میگذارد.

ب) آب و هوای معتدل که بیشتر دامنه کوهها و دشتها را زیر نفوذ خود میگیرد.

ج) هوای نسبتا گرم که بیشتر در مناطق پست حاکم است.

در آذربایجان جنوبی زمستان طولانی و سرد گذشته و دما میتواند تا 20 درجه زیر صفر پائین آید. فصل تابستان نیز کوتاه و گرم سپری شده و دمای آن میتواند تا 27 درجه سانتیگراد بالا رود.در فصل زمستان بارش بیشتربشکل برف بوده و برف میتواند مدتی مدید بر روی زمین بماند.تفاوت دمای سالانه بیش از 30 درجه سانتیگراد است.هرچه به شرق و جنوب آذربایجان جنوبی نزدیکتر بشویم درجه حرارت همانقدر گرمتر میشود.با افزایش سطح حرارت در سالهای اخیر بیشترین بارش در فصول گرم و کمترین بارش در فصول سرد سال تحقق یافته و میانگین بارش سالانه رقمی معادل 400-200 میلیمتر میباشد. در این منطقه اردبیل بدلیل ارتفاع بیشتر سطح بارش بالائی داشته و زمستانهای سرد و سختی را متحمل میگردد.  آذربایجان جنوبی علاوه بر بادهای محلی تحت تاثیر بادهائی که هسته آنها از مدیترانه،دریای سیاه ،آذربایجان شمالی و دریای خزر نشات میگیرند قرار میگیرد. بدلیل وزش مداوم بادها هوای آذربایجان جنوبی تمیز و پاک است و علی الخصوص باد در تبریز میتواند بعنوان منبعی مهم برای کسب انرژی مورد استفاده قرار بگیرد.

زراعت و دامداری

نوع پوشش گیاهی در آذربایجان استپ بوده و بدلیل بارشهای بهاری و تابستانی این استپها حالت کراتع و مرغزارها را میگیرند.در مناطق کوهستانی با بارش بیشتر میتوان بیشه ها و جنگلها رامشاهده نمود.بعنوان مثال جنگلهای بسار قدیمی سردشت دارای درختان و پوشش گیاهی کمیابی است.جنگلهای سردشت بدلیل سیاستهای غلط دول حاکم بر منطقه و قطع درختان برای سوخت و ساز از طرف مردم بومی رو به نابودی میباشد.درختان کمیاب این منطقه جنگلی در سالهای اخیر تحت محافظت بیشتری قرار گرفته است.بدلیل شکل توپوگرافیک و اقلیم مناسب فعالیتهای زراعی در آذربایجان جنوبی توسعه یافته است.مهمترین منطقه زراعی آذربایجان جنوبی دشت مغان نام دارد که دارای بالغ بر صد هزار متر مربع است. بخش دیگری از این دشت که در آذربایجان شمالی جای میگیرد بیست هزار مترمربع وسعت دارد.

دامداری در آذربایجان جنوبی همانند شرایطی مناسب دارای شرایطی نامناسب نیز است.وجود مراتع سرسبز در این سرزمین خود عاملی تشویق کننده و زمستانهای سرو و سخت عاملی محدودکننده در این راستاست. مراتع سرسبز اطراف ماکو،مرند،اردبیل و خوی در نوع خود برای پرورش گوسفند بی نظیر قبول میگردند. مرغزارهای میاندوآب ،ارومیه و زنجان نیز برای پرورش گاو و گوساله محلی مناسب میباشد. در این مناطق تولید و فروش شیر،گوشت،کره،پنیرو پشم دامها یکی از منابع درآمد مهم مردم بشمار میآید.در ارومیه،اردبیلو مرند نیز پرورش زنبور عسل توسعه یافته و عسل اردبیل یکی از لذیذترین عسلهای جهان بشمار میرود.

رودخانه ها

رودخانه های آذربایجان جنوبی بدو حوضه دریای خزر و دریاچه ارومیه میریزند. رودخانه مشترک و بزرگ ارس بعد از جمع آوری رودها و آبهای کوچک و بزرگ به دریای خزر میپیوندد. از میان رودخانه های آذربایجان جنوبی میتوان به قزل اوزن،سیمینه رود،زرینه رود ،تلخه رود،نازلوچای،شهرچای،باراندوزچای،میاناچای،ترکمنچای،قراچای،قطور سو،دره چای،شاه چای،آقچای،کیوی چای،زنجان چای، ابهر چای، زنگمار ،ساری سو،قره سو تالوار چای اشاره نمود.

منابع آبی زیرزمینی

آذربایجان جنوبی از نظر منابع آبی زیرزمینی نیز بسیار غنی بشمار میآید. از اینرو منابع آبی بروشهای متفاوتی مورد استفاده قرار میگیرد.این منابع آبی از طریق چاههای عمیق ویا نیمه عمیق استخراج میگردند.در آذربایجان جنوبی همچنین آبهای معدنی فراوانی برای مداوای بیماریهای خاصی استفاده میشوند.این آبهای شفابخش بیشتر در مناطق اردبیل،سلماس و سراب قرار دارند.از میان منابع آبی معدنی آذربایجان جنوبی میتوان به آبهای معدنی سرعین،سردابه،آب قطور،بیله درسی ،شابیل ،آب خلخال،بستان آباد، آبهای معدنی سراب و مراغه،کندوان،صوفیان،تاپتاپان،توفارگان،ارکون،ابدال،شوط و سلماس را نام برد. متاسفانه از این منابع به اندازه کافی استفاده نمیشود .اگر در این اماکن سرمایه گذاریهای مناسب انجام گرفته و تاسیسات توریستی احداث گردد،مطمئنا همین منابع آب معدنی میتوانند منبع درآمد فوق العاده ای برای مردم محروم آذربایجان جنوبی شوند.

دریاچه ها

مهمترین و بزرگترین دریاچه آذربایجان جنوبی دریاچه ارومیه میباشد . این دریاچه با وسعتی بیش از 4000 کیلومتر مربع از سطح دریاهای آزاد 1275 متر ارتفاع داشته و بعد از بحرالمیت شورترین آب جهان بشمار میرود.از آب و لجن این دریاچه که بسفرهای دریائی نیز امکان میبخشد ،میتوان درآمد تورستی فراوانی بدست آورد.در دریاچه ارومیه دو جاندار بنام اگلنا که نوعی جلبک است و آرتمیا که نوعی زئوپلانکتون میباشد ،زندگی مینمایند.در اصل لجن شفابخش این دریاچه از لاشه های این زئوپلانکتون و جلبکها تشکیل شده است.آرتمیا که پرورش و فروش آن خود منبع درآمدی فوق العاده است سالها به خارج از کشور صادر شده و علت اصلی مهاجرت پرندگان مختلف و در راس فلامینگو به منطقه است.در دریاچه ارومیه جزایر کبودان،شاهی،آسپیر،آرزو و اشک وجود دارند. بزرگراه کلانتری که از وسط دریاچه ارومیه میگذرد استانهای آذربایجان غربی و شرقی را به یکدیگر وصل مینماید. با ساخت سدهای مختلف بر روی رودهای مغذی دریاچه ارومیه در سالهای اخیر سطح آب این دریاچه قدیمی افت محسوسی داشته است.این کاهش سطح آب بسرعت ادامه داشته و بدین ترتیب  باید گفت دریاچه ارومیه با فلاکت زیست محیطی بزگی روبرو شده است .

بعد از دریاچه ارومیه میتوان از دریاچه های شورابیل نئور سخن گفت که هردو در حوضه آبی اردبیل قرار میگیرند. آب این دریاچه شیرین بوده و در آنها قزل آلا پرورش داده میشود. در 45 کیلومتری تبریز نیز دریاچه قره گل محیطی مناسب برای تفریح خلق بشمار میرود.

سدها

در آذربایجان جنوبی سدهای مختلفی برای کنترل آب رودخانه ها احداث شده و اخیرا تاسیساتی برای استفاده از منابع آبی در حال شکل گیری میباشد.از میان این سده میتوان به :سد ارس،سد خداآفرین،سد سویوق بولاغ ،سد آیدوغموش،سد علویان،سد خاکی شهرچای و سد خاکی بارون در ماکو اشاره ورزید. تعدد منابع آبی در منطقه و کثرت آبهای جاری احداث سده و تاسیسات آبی در آذربایجان جنوبی را الزامی میدارد.این سدها احتیاجات برق و آب را برطرف میسازند.

برای شناخت هرچه بهتر آذبایجان جنوبی ،  باید این  سرزمین کهن را در قالب استانها و مناطق تشکیل دهنده آن بررسی نمود.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: